фото Reuters
Ұлыбританияның Би-би-си (BBC, British Broadcasting Corporation) мемлекеттік радиокешені АҚШ президенті Дональд Трамптың әлемді дүрліктірген сауда соғысының жеті сабағы туралы мақаласын жариялады. Онда сауда соғысының мынадай нәтижелеріне ерекше тоқталып өтеді:
1 сабақ Дональд Трамптың іс-әрекетіне болжам жасауға болмайтындығы негізгі проблемалардың бірі:
Шешімдердің құбылмалылығы: Трамп дүйсенбіде оның шегінуге ниеті жоқ екенін және тарифтік соғыста үзіліс болмайтынын айтты. Алайда сәрсенбі күні ол ойынан айнып, үш айлық үзіліс жариялады. Бұл оның ұстанымдарының қаншалықты тез және күтпеген жерден өзгеретінін көрсетеді, бұл экономикалық және сауда саясатында қосымша тәуекелдер мен белгісіздіктерді көбейтеді. Трамп билікте тұрғанда, басқа елдер, бизнес және адамдар оның халықаралық қатынастарды кез келген уақытта өзгерте алатынын түсінеді. Оның іс – әрекеті жүйесіздік және хаос сезімін тудырады.
Трамп шешімдеріне қатысты белгісіздік жаһандық дамуға кедергі келтіруде.
Жаңа тәртіп пен тұрақтылық оның шешімдеріне байланысты. Тұрақсыздық адамдар мен компанияларды тұтыну мен инвестицияны қысқартуға мәжбүр етеді, бұл экономикалық өсуді бәсеңдетеді. Нәтижесінде табыс деңгейі мен өмір сүру сапасы нашарлап, әр адамның өмір сүру деңгейі нашарлайды.
2 сабақ. Осы аптада Трамптың тарифтері экономикаға, соның ішінде АҚШ экономикасына зиянын тигізетіні белгілі болды, бұл экономистердің қорқынышын растайды. Трамп импорттық кедергілерді саясат ретінде қолданбақшы болды. Сондықтан Трамп ескертулерге қарамастан импортқа жоғары баж салығын енгізіп, тарифтерді өзінің экономикалық және сыртқы саясатының басты құралына айналдырды. Тіпті қор нарықтарындағы дүрбелең де оны тоқтата алмады, бірақ АҚШ үкіметінің қарызы мен валютасының сатылуы басталып, қаржылық дағдарыс қаупі айқын болған кезде ол кейбір тарифтерді уақытша тоқтатуға шешім қабылдады.
3 сабақ Сауда соғысы үзіліске қарамастан тоқтаусыз жалғасуда
Тарифтер өзгерген жоқ: Трамп тарифтерден бас тартпады, тек олардың кейбірін тоқтатты. Негізгі баж салығы күшінде қалды: жалпы импорт салығы 10%, болат пен машиналарға – 25%. Оған қоса, дәрі-дәрмек, ағаш және басқа да тауарларға жаңа тарифтер әзірлеп жатыр.
Қытайға баж салығын ұлғайту: Трамп Қытайдан келетін импортқа баж салығын өте жоғары деңгейге дейін арттырды, бұл тыйым салу деп есептеуге болады. Қытай тауарлардың, оның ішінде тұтыну тауарларының негізгі жеткізушісі болғандықтан, импортқа жалпы тарифтік жүктеме жоғары болып қалды.
Жыл басымен салыстыру: Жыл басында американдықтардың шеттен келген тауарларға төлейтін орташа тарифі 2,5%-ды құраса, тарифтер енгізілгеннен кейін ол 24%-ға көтерілді.
Осылайша, жағдай шиеленіскен күйінде қалып отыр, ал тарифтік саясаттың салдары экономика үшін әлі де жағымсыз.
4 сабақ Қытай Трамптан қорықпады
Қытай алғашқы салыққа дәл солай жауап берген соң, Трамп тарифтерді 125%-дан 145%-ға дейін көтеріп, оларға іс жүзінде тыйым салды. Мұндай жоғары деңгейде тарифтер сауданы реттеу тәсілі ретінде өзінің тиімділігін жоғалтып, әлемнің ең ірі екі экономикасы АҚШ пен Қытай арасындағы еңсерілмейтін тосқауылға айналады.
Қытайдың жауабы:Қытай жұма күні Трамптың тарифтеріне ұқсас шаралармен жауап берді және тарифтерді одан әрі көтерудің қажеті жоқ, өйткені олар тыйым салатын деңгейге жетті. Қытай билігі келіссөздерге дайын екендіктерін, бірақ қысым жасап оны ешкім қорқыта алмайтынын баса айтты.
Қытайдың имиджі: Бұл жағдайда Қытай ең күшті держава саналатын АҚШ-тың қысымының құрбаны болып көрінеді. Қытай халқы Коммунистік партияны қолдайды және қиындықтарға төтеп беруге дайын, өйткені партия бизнестің де, азаматтардың да мүдделерін қорғауға уәде береді.
Қытайдың ықтимал шаралары: Қытайда юаньның құнсыздануы, АҚШ мемлекеттік облигацияларын сату және Қытайда жұмыс істейтін американдық компанияларға қысым көрсету сияқты қарсы тұрудың бірнеше мүмкіндігі бар. Дегенмен, Қытай қазіргі уақытта қорғаныс позициясын ұстанып, агрессивті әрекеттерден аулақ болып, моральдық тұрақтылық көрсетуде.
5 сабақ Трамп отқа салса жанбайтын, суға салса батпайтын жан емес.
Халықаралық реакция:Трамп канадалықтар мен еуропалықтарда қорқыныш тудырмайды. Франция президенті Эммануэль Макрон Еуроодақты АҚШ-пен күш позициясынан келіссөздер жүргізуге шақырып, бірлік пен оның мүдделерін қорғау қажеттігін айтты.
Трамптың имиджіне нұқсан келтіру:Тарифтер Трамптың шетелдегі де, АҚШ-тағы да беделіне нұқсан келтіруде, көптеген американдықтар оны экономика үшін ең жақсы президент деп санайтын өткен жылмен салыстырғанда, қазір тек 40% жуығы оның жақсы жұмыс істеп жатқанын айтады, ал 50% оның экономикалық саясатын құптамайды.
Нәтижесінде Трамптың қолдауы азайып, оның позициясы халықаралық деңгейде де, ұлттық деңгейде де осал болып барады.
6 сабақ. АҚШ-тың күші мен қуаты шексіз емес
Трамптың ұстанымы: Трамп пен оның әкімшілігі Америка ешкімге керек емес, бірақ АҚШ барлығына керек деп мәлімдейді. Алайда, өткен аптада бұл пікір күмәнді екенін көрсетті.
Сауда соғысы: Трамп Қытайдың ықпалын шектеу үшін сауда соғысын бастады, бұл уақытында Джо Байден әкімшілігі бастаған шара еді. АҚШ Еуропаны одан үлгі алуға шақырды.
Еуропа жауап берді:Трамптың Еуроодақ және Қытай тауарларына жаңа тарифтері Еуропаны қарым-қатынастарын қайта қарауға мәжбүр етті. Испания премьер-министрі Педро Санчес Бейжіңде болып, ЕО мен Қытай арасындағы қарым-қатынасты тереңдету қажеттігін айтты. Си Цзиньпин бұған жауап ретінде Қытай мен Еуропа АҚШ-тың «біржақты қорлау тәжірибесіне» қарсы тұру үшін бірлесіп жұмыс істеуі керек деді.
Осылайша, АҚШ-тың әрекеттері Қытай мен Еуропаны жақындата бастады, американдық басымдық тұжырымдамасына күмән туа бастады.
7 сабақ Соңында жақсы жаңалықтар
АҚШ-тың қажеттілігі:АҚШ-тың әлсіреген рөліне қарамастан, Қытай халықаралық сауда мен экономиканың негізгі драйвері ретінде Американы әлі алмастыра алмайды. Әлем қазірге долларды сауданың негізгі валютасы ретінде пайдаланады, ал негізгі қаржы нарығы Америка Құрама Штаттарында, Америка үкіметінің қарызы ең өтімді және сұранысқа ие актив болып қала береді.
АҚШ пен Қытайға деген көзқарас:Трамптың тариф саясатына қарамастан, АҚШ-қа бүкіл әлемде әзірге сенім бар, ал Қытайға сақтықпен қарайды.
Қытайдың Азия мен Еуропадағы проблемалары:Азияда бірқатар елдермен аумақтық даулар бар және олармен қарым-қатынастар жалпы алғанда шиеленісті жағдайда. Еуропада Қытай оң эмоциялардан гөрі жағымсыз эмоциялар тудырады, өйткені екі жақтың сауда және қауіпсіздік мәселелері бойынша келіспеушіліктері жеткілікті. Бұған қоса, Қытай Ресейді Украинаға қарсы агрессиясында қолдайды, бұл оның халықаралық қатынастарын одан әрі қиындатады.
Осылайша, АҚШ ықпалының төмендеуіне қарамастан, әлем әлі де оның экономикалық қуатына тәуелді, ал Қытайдың жаһандық көшбасшыға айналуына әлі де айтарлықтай проблемалар бар.
