«Немецкая волна» 01 қараша 2024 ж
ҚР Парламентінің төменгі палатасы «Аумақтық қорғаныс туралы» заң жобасын бірінші оқылымда қабылдады. Сарапшылар заңның елге қажеттігінің бірнеше себептерін атайды.
ҚР Парламентінің төменгі палатасы (Мәжіліс) «Аумақтық қорғаныс туралы» заң жобасын бірінші оқылымда қабылдады. Парламенттің баспасөз қызметі жариялаған түсініктемелерде заңның негізгі мақсаты елді жұмылдыру, соғыс жағдайы енгізілгенде және тікелей соғыс уақытында қорғаныс қабілетін арттыру екені атап өтілген. Мұндай жағдайлар туындаған жағдайда өздері орналасқан аймақтағы қарулы аумақтық қорғаныс бөлімшелерінің қатарына қосылған және ресми түрде әскери қызметші мәртебесін алатын еріктілерге халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету, ерекше маңызы бар өңірлік объектілерді және аумақты қорғау міндеттері жүктеледі. Сонымен қатар, жергілікті атқарушы органдармен өз іс-әрекеттерін үйлестіре отырып, ерікті аумақтық қорғаныс бөлімшелері елді мекендерді қорғауға және тікелей қорғанысқа, қорғаныс құрылыстарын салуға, сондай-ақ эвакуациялау шараларын жүргізуге қатыса алады.
Гипотетикалық қауіптерді ескере отырып
ҚР Қорғаныс министрлігі бастамашы болған және Парламенттің халықаралық істер, қорғаныс және қауіпсіздік комитеті әзірлеген «Аумақтық қорғаныс туралы» жаңа заң биылғы жылдың аяғында Президент қол қойғаннан кейін түпкілікті қабылданады деп күтілуде. Әскерилер де, депутаттық корпус өкілдері де қазақстандық телеарналардағы түсініктемелерінде оның әлемде байқалып отырған геосаяси шиеленіс жағдайында өзектілігін ерекше атап көрсетеді. Бірақ сонымен бірге DW сұхбат берген барлық сарапшылар Қазақстан үшін қазіргі уақытта Қазақстанға сыртқы қауіптер жоқ екенін атап өтті. Ел басшылығын аумақтық қорғанысқа деген көзқарасын қайта қарауға мәжбүр еткен бірнеше себептер келтірілді.
Мәселен, Мәжілістің Халықаралық істер, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің төрағасы Айгүл Құспанның айтуынша, бірінші оқылымда қаралған заң ұлттық заңнамадағы олқылықтың орнын толтырады. «Осы уақытқа дейін оның аумақтық қорғанысы болған жоқ, ал қазіргі аумалы-төкпелі заманда орталық және жергілікті билік органдары мен кәсіпорындардың соғыс уақытындағы әрекеттерін ұайта қарастыру қажет. Осыған орай резервтегі қызмет туралы заңға, әскери-патриоттық тәрбие туралы заңға өзгерістер мен қосымашалар енгізу қарастырылуда; — деп атап өтті Айгүл Құспан DW басылымына берген түсіндірмесінде. Ол көрші елдердің сыртқы агрессиясын күтуге ешқандай қатысы жоқ екенін атап өтті.
Қазақстан Аэроұтқыр әскерлері қолбасшысының бұрынғы орынбасары, отставкадағы генерал-майор Махмұт Телеғұсов та жаңа заң жобасының көршілерден басып кіруіне қарсы шара екенін жоққа шығарды. «Мұның бәрі бұрынғы оқиғалар, генерал Шацков екеуміз мұндай заң қабылдауды 2001 жылы ұсынғанбыз. Бірақ, ақырында, аумақтық қорғаныс сол кезде қабылданған әскери доктринаның бір тарауы ретінде ғана енгізілген еді. Соңғы жиырма жылда біздің әскери қызметкерлердің дайындығы нашарлады, жұмылдыру резерві әлсіреп кетті. Тек соңғы уақыттағы оқиғалар нақты, жақсы дайындалған аумақтық қорғаныс құру қажеттігін көрсетті», — деді Махмұт Телеғұсов. Заңның қабылдануымен қорғаныс бөлімшелеріне енгізілген еріктілерді Қорғаныс министрлігі кураторларының қатысуымен және жергілікті атқарушы органдардың көмегімен жүйелі түрде оқыту төтенше жағдайларды жоюда, террористік және экстремистік сипаттағы қауіп төнген жағдайда да мәселелерді жедел шешуге мүмкіндік беретініне сенімді. «Төтенше жағдайлардағы аумақтық қорғаныс жасақтарының құрамына кіретін әрбір ерікті жүргізілген оқу-жаттығулардың арқасында не істеу керектігін, қандай әрекеттерді орындау керектігін анық біледі», — деп атап өтті Қазақстан Аэроұтқыр әскерлері қолбасшысының бұрынғы орынбасары.
«Қазақстан Республикасының аумақтық қорғанысы туралы» заңды әзірлеуге қатысқан ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты Айдос Сарым DW тілшісіне еліміздің қорғаныс қабілетін реформалаудың өзекті қажеттілігі туралы айтты. «Әлемдегі соңғы оқиғаларға байланысты бұл заң, қарулы күштерге қатысты басқа да заң жобалары сияқты, біз бірнеше онжылдықтар бойына тиісті назар аудармай келе жатқан Ұлттық қорғаныс доктринасы аясында жоспарланып отыр. «Аумақтық қорғаныс» дегенде «Біздің алдымызда тек танктер мен бронетранспортерлер болмауы керек, мысалы, биылғы жылы ауқымды су тасқыны, оның салдарын жою үшін жергілікті қиындықтарға әскери бөлімдерді тартуға тура келді», — деп ой бөлісті депутат.
Ал армияны аз болса да осындай міндеттерді жүзеге асыруға бағыттамау үшін заң қабылданғаннан кейін, яғни еліміздің әр аймағында 20 аумақтық қорғаныс бригадасы құрылады. «Біз бейбітшілікті сүйетін елміз, соған қарамастан, терроризм мен экстремизм қауіптерінен бастап, аймақтағы кейбір жергілікті қақтығыстарға дейін әлемде болуы мүмкін қауіп-қатерлердің барлығы бізді мобильді болуға, бар нәрсені жоспарлы істеуге мәжбүр етеді» – деп ерекше атап өтті Айдос Сарым. Сонымен бірге ол түпкілікті қабылдануын күтіп тұрған «Аумақтық қорғаныс туралы» заң Ұлттық ұлан, Мемлекеттік күзет қызметі, Ұлттық қауіпсіздік комитеті, Ішкі істер және Төтенше жағдайлар министрлігінің қызметіне негіз болып табылатынын айтты. Осы заңның негізгі ережелеріне сүйене отырып, олар өздерінің аумақтық қорғаныс бөлімшелерін құра алады.
Украина тәжірибесін еске түсіру
ҚР Президенті жанындағы консультативтік-кеңесші орган – Ұлттық Құрылтайдың мүшесі – саясаттанушы Бөріхан Нұрмұхамедов DW басылымына берген түсіндірмесінде «Аумақтық қорғаныс туралы» заңның жедел қабылдану үдерісіне Украинаның айналасындағы оқиғалар да әсер еткенін жоққа шығармады. Оның айтуынша, дәл осы аумақтық қорғаныс бөлімшелері 2022 жылы Киевті қорғауда шешуші рөл атқарды және керісінше, олардың Курск облысында болмауы Украина Қарулы Күштеріне Ресей аумағына кедергісіз дерлік ілгерілеуге мүмкіндік берді. «Біз елдің оңтүстігінен немесе кез келген жағынан қарулы экстремистік топтардың шабуыл жасау мүмкіндігін жоққа шығара алмаймыз Бұл жағдайда олардың рөлі алдын ала дайындалған еріктілерден құралған, барлық жағдайды бақылауға алатын аумақтық қорғаныс бөлімшелері болуы керек», — деді сарапшы DW.
Ал, Қазақстанның қарапайым азаматтары «Аумақтық қорғаныс туралы» заң жобасына әскерилер мен парламент депутаттарының түсініктемелерінде атап өткен Ауғанстанды есіне де алмайды. Лаңкестікке қарсы қорғаныс бөлімшелерін құруды қолдай отырып, олардың көпшілігі қандай да бір қауіп төнсе, ол тек солтүстіктен немесе шығыстан келеді деген пікірде.
