Әзірбайжан және Өзбекстан: Үстірт аймағындағы ынтымақтастықтың жаңа кезеңі
Әзірбайжан мемлекеттік мұнай компаниясы (SOCAR) Өзбекстанның Үстірт аймағында көмірсутегі ресурстарын игеру бойынша жұмыстардың басталғанын хабарлады деп жазды Өзбекстанның Upl.uz басылымы. Жобаға сәйкес, оны жүзеге асыру Өзбекстанның энергетикалық қауіпсіздігіне айтарлықтай әсер етіп, елдің алдағы ширек ғасырдағы мұнайға деген сұранысын толық жабуы мүмкін.
Серіктестіктің пайда болуы және қалыптасуы
Ынтымақтастықтың жаңа кезеңі туралы мәлімдеме Әзірбайжан, Түркіменстан және Өзбекстан басшылары шақырылған үш жақты саммит барысында жасалды. Әзірбайжан президенті Ильхам Әлиев жобаның келешегінің маңыздылығына тоқталып, Үстірт кен орындарына байланысты жақсы жаңалықтардың болатынына сенім білдірді. Ол: «Бәріміз Өзбекстанда ірі мұнай кен орнының ашылғаны туралы хабарды асыға күтеміз», — деп атап өтті.
«Өзбекмұнайгаз» мен SOCAR арасындағы мұнай-газ саласындағы ұзақ мерзімді серіктестік 2024 жылдың тамыз айында ынтымақтастық туралы келісімге қол қою арқылы бекітілді. Сол жылдың желтоқсанында құқықтық және технологиялық базаның құрылысы басталып, келіссөздер процесі үстіміздегі жылдың 24 шілдесінде Үстірт аймағында өнімді бөлу туралы келісім (ӨБК) жасаумен аяқталды. Бұл құжат Әзірбайжан мемлекеттік компаниясының геологиялық барлау, оның ішінде сейсмикалық зерттеулер жүргізу, одан кейін көмірсутектерді өндіруге көшу құқығын қамтамасыз етеді.
Жоба ауқымы және экономикалық әлеуеті
Үстірт жобасы жүзеге асқан жағдайда әсерлі және ауқымды болмақ. Игерілетін аумақтардағы болжамды қорлар шамамен 100 миллион тонна мұнай мен 35 миллиард текше метр табиғи газға бағаланып отыр. Жоспарды жүзеге асыру үш кезеңге бөлінген, 2 миллиард долларға жуық инвестиция тарту жоспарлануда. Жылдық мұнай өндірудің күтілетін деңгейі 5 миллион тоннаға жетуі мүмкін, бұл қазіргі Өзбекстанға қажет шикізат импортының ағымдағы көлемінен 2,5 есе жоғары.
Энергетикалық қауіпсіздік пен өнеркәсіпті дамытуға қосқан үлесі
Үстірт аймағындағы жобаны жүзеге асыру Өзбекстанның энергетикалық тәуелсіздігінің шешуші факторына айналуы мүмкін. Энергетика министрлігі Бас басқармасының басшысы Адхамжон Убайдуллаевтың айтуынша, жобада ішкі нарықты газбен қамтамасыз етуге, дизельдік отын мен мұнай өнімдерін қолжетімді бағамен жеткізуге ерекше мән берілген. Өндірілетін табиғи газдың барлық көлемін ішкі тұтынуға пайдалану жоспарлануда, бұл елдің энергетикалық тәуелсіздігін нығайтады және сыртқы нарықтың ауытқуларына осалдығын азайтады.
Серіктестер рөлдері және стратегиялық перспектива
SOCAR президенті Ровшан Наджаф жасалған келісімдер Орталық Азия мен Каспийдегі энергетикалық секторды дамытудың ұзақ мерзімді стратегиясының бір бөлігі екенін атап өтті. SOCAR Өзбекстандағы тұрақтылық пен инфрақұрылымның дамуын қамтамасыз ету үшін өзінің мол тәжірибесі мен заманауи технологиялық шешімдерін қолдануға ниетті. Бұл ынтымақтастық аймақтық энергетикалық нарықтарды интеграциялау және өзара энергетикалық қауіпсіздікті нығайту жолындағы маңызды қадам ретінде қарастырылады.
Геосаяси контекст және болашақ перспективалар
Үстірт – Өзбекстан, Қазақстан және Түркіменстан аумақтарының түйіскен жерінде орналасқан Орталық Азиядағы ең ірі қыратты жерлердің бірі. Тарихи тұрғыдан бұл аумақ миллиондаған жылдар бұрын геологиялық процестермен белгіленген бай мұнай мен газ қорларының пайда болған жері. Бүгінгі таңда Үстірттің дамуы аймақтық серіктестіктер мен бірлескен жобалар арқылы Орталық Азияның энергетикалық нарықтарын өзгертуге мүмкіндік беретін елеулі жоба болады.
Сонымен бірге келешекте ынтымақтастық Өзбекстанның экономикалық өсімі үшін, сондай-ақ аймақтағы өнеркәсіп пен энергетикалық инфрақұрылымды тұрақты дамыту үшін берік негіз бола алады. Бұл ретте келісімдердің ашықтығы, жобаларды тиімді басқару және өндірістің барлық кезеңдерінде экологиялық стандарттарды сақтау басты рөл атқарады.
Қорытынды
Үстірт қыратындағы көмірсутек ресурстарын игеру бойынша жұмыстардың басталуы Әзірбайжанның қатысуымен Қазақстан, Түркіменстан және Өзбекстан арасындағы энергетикалық ынтымақтастықтың жаңа кезеңінің басталғанын білдіреді. Сарапшылардың пікірінше, жобаны жүзеге асыру Өзбекстанның импорттық мұнай мен мұнай өнімдеріне деген қажеттілігін толығымен қамтамасыз етіп қана қоймайды, сонымен қатар аймақтық инфрақұрылымды дамытуға, жаңа жұмыс орындарын құруға және елдің энергетикалық қауіпсіздігін нығайтуға ықпал ететін экономикалық өсудің қуатты драйверіне айналады.
