Фото: Simon Dawson / No 10 Downing Street
«Трамп- Путин жоспары» Еуроодақ пен АҚШ арасындағы қарама қайшылықты шиеленістіруі мүмкін. Негізгі даулы мәселе территория мәселесі. Себебі Еуроодақтың негізі болып отырған Англия, Франция және Германия Украина территориясының Ресейге берілуіне қарсы. Ресейдің «жылжи отырып, жаулап алу саясаты» Еуропа елдеріне қауіп төндіретіні белгілі. Ресей осы саясатының нәтижесінде Грузиядан Абхазия мен Оңтүстік Осетияны, Молдовадан Приднестровьені тартып алса, ал енді Украинадан Қырым мен бүкіл Донбасс аймағын алмақшы.
Осы мәселеге байланысты сәрсенбі күні Англия премьер министрі Стармер, Франция президенті Макрон және Германия канцлері Мерц АҚШ президенті Трамппен телефон арқылы сөйлесті. Трамптың айтуынша, ел басшылары арасындағы әңгіме дауласудан дауыс көтеруге дейін барған сияқты. Бұл Еуроодақ басшыларының Трампқа өз келіспеушіліктерін ашық айтуының нәтижесі екені белгілі.
Трамп та қарап отырмай Еуропаға қарсы үгіт- насихатты күшейтіп, Зеленскийге де, Еуроодақ басшыларына да қысым жасауда. Соның нәтижесінде республикашыл конгрессмен Томас Мэсси АҚШ -тың НАТО-дан шығуы туралы заң жобасын Конгрессте талқылауды ұсынды. Сонымен бірге әлемдік басылымдар Трамптың G 7 дамыған елдердің бірлестігіне қарсы, Core 5 бірлестігін құруды ұсынғаны туралы мәліметті жарыса жазуда. Бұл топқа АҚШ, Ресей, Қытай, Индия және Япония кіруі мүмкін деген жоспар бар.
Өткен аптада Трамп Еуроодақтағы мигранттарға қарсы көзқарасын АҚШ- тың Стратегиясына да енгізіп үлгерді. Стратегияда Еуроодақ миграцияны тежемеудің нәтижесінде өзінің өркениеттік ролінен айрылуда деп айып тағылған.
Осындай ақпараттық шабуылға қарсы Германия канцлері Мерц Еуропа енді экономикалық одақтың орнына әскери одақ құруы қажет деген мәлімдеме жасады. Бұл текетірес немен аяқталатыны Жаңа жылдың алғашы айында белгілі болады. 20 қаңтар күні Трамптың билікке келгеніне бір жыл толады. Осыған орай Трамп Ресей Украин соғысын тоқтатып, жаңа әлемдік тәртіп орнатып, адамзат тарихындағы ең данышпан президент аталып, Нобель сыйлығын алуы керек.
Екінші даулы мәселе Ресейдің Еуроодақ елдеріндегі 300 миллиард долларға жуық бұғатталған қаржылары туралы. АҚШ Еуропамен келіспей осы ақшаны пайдаланып, одан түскен пайданың елу пайызын алуға мүдделі екендігін жариялап жіберген еді.
Ағылшынның Гардиан газеті бейсенбі күні ЕО мүше мемлекеттердің елшілерінің басым бөлігі Ресей Орталық банкінің Еуропа банктеріндегі бұғатталған 210 миллиард еуроға бағаланған активтері бұрынғыдай әр алты ай сайын шешім шығарып, ұзартылмай, ұзақ мерзімге «мұздатылған» күйінде қалатындығын мәлімдеді.
Жұма күні Орталық Еуропа уақыты бойынша сағат 17:00-де күшіне енетін бұл шешім Украина үшін қаражатты пайдаланудағы маңызды қадам болып табылады, дегенмен «өтемақы несиесі» туралы соңғы келісімге әлі алыстау.
ЕО төтенше жағдайлар туралы заңының 122-бабы ЕО-ға «экономикалық жағдайға сәйкес шараларды» қабылдауға кең мүмкіндік береді, дегенмен кейбір заңгерлер бұл жаңа өтініш ереженің бастапқы мақсатынан әлдеқайда асып түседі деп мәлімдеді.
Еуропалық Комиссияның мәліметі бойынша, соғыстың бастапқы кезеңінде ЕО санкциялары туралы заңнамаға сәйкес бұғатталған Ресейдің егемен активтері Украинаға шұғыл қажетті несие алу үшін негіз ретінде пайдаланылуы тиіс болса, соңғы шешім қаржыландырудың тиімді нұсқасы болып табылады. Бұл шешім Мәскеуді қолдайтын Венгрия немесе Словакия алты ай сайын жаңартылып отыратын санкцияларға вето қойып, жоспарды бұзып отырғандықтан арнайы қабылданып отыр.
Германия мен Орталық және Шығыс Еуропа елдерінің қолдауымен Комиссия иммобилизацияланған активтерді Украинаға 90 миллиард еуро көлемінде бастапқы несие беру үшін пайдаланғысы келеді, осылайша Киев әскери техникаға ақы төлеуді жалғастыра алады және елдің 2026 және 2027 жылдары жұмыс істеуін қамтамасыз етеді. Еурокомиссия өз жоспарының тәркілеу болып табылмайтынын мәлімдеді, себебі Ресейдің бұл активтерге қатысты талаптары өзгеріссіз қалады.
Активтерді «мұздатылған» күйінде сақтау Украинаға өтемақы несиесін алу жолындағы маңызды қадам болып табылады, дегенмен бұл активтердің 185 миллиард еуросын ұстап тұрған Бельгия «бұл жоспардың тым қауіпті екенін» дәлелдеуді жалғастыруда.
Бейсенбі күні Бельгияның вице-премьер-министрі және экономика министрі Винсент ван Петегем «Ресей әділетсіз соғысы үшін шынымен де төлем төлеуі керек» және «мұздатылған» активтер осы мақсатқа жұмсалуы мүмкін, бірақ оның елі «ешқашан ойланбаған қадам жасамайтынын» мәлімдеді.
